1) Μελάνωση (Phytophthora Cinnamomi & Cambivora)
Προέρχεται από τους μύκητες Phytophthora Cinnamomi & Cambivora και αποτελεί την πιο διαδεδομένη και επιζήμια ασθένεια της καστανιάς στη χώρα μας, καταστρέφοντας ολοκληρωτικά τα δέντρα. Προσβάλλει τις ρίζες και τον κορμό του δέντρου. Προκαλεί αναστολή της πάχυνσης των ριζών, καταστροφή του καμβίου, σχίσιμο του φλοιού στον κορμό και εκροή φυτικού χυμού από τα έλκη των γυμνών τμημάτων των ριζών και της βάσης του κορμού. Τα έλκη αρχικά εμφανίζονται στην μια πλευρά του κορμού και εν συνεχεία μπορεί να περιβάλλουν όλο τον κορμό, ενώ η προσβολή των ριζών οδηγεί σε σταδιακή ξήρανση της κόμης. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα έλκη έχουν ακανόνιστο σχήμα και ο χυμός λόγω οξείδωσης των τανινών που περιέχει παίρνει σκούρο χρώμα, εξ ου και η ονομασία «μελάνωση». Η πρώτη ορατή εκδήλωση της ασθένειας είναι η μαράζωση των φύλλων, ιδιαίτερα σε περίοδο ξηρασίας, τα οποία στη συνέχεια κιτρινίζουν αλλά δεν πέφτουν. Την επόμενη άνοιξη προσβάλλονται ολοένα και περισσότεροι βλαστοί. Η προσβολή εμφανίζεται τέλος του χειμώνα, όταν αρχίσει η άνοδος της θερμοκρασίας. Τότε δραστηριοποιείται ο μύκητας και προσβάλει το δέντρο, ενώ κατά διάρκεια του χειμώνα κάθε καστανιά είναι ευαίσθητη ανεξάρτητα από το είδος και την ποικιλία. Την άνοιξη, με την έναρξη της βλάστησης, τα φυτά που είναι γενετικώς ευαίσθητα αδυνατούν να απομονώσουν την αρχική μόλυνση και οι προσβολές να επεκτείνονται έως ότου επέλθει ολοκληρωτική ξήρανση του δέντρου. Αυτό μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια και εξελίσσεται ταχύτατα όταν υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες υγρασίας. Τα γενετικώς ανθεκτικά φυτά αντιδρούν απομονώνοντας την αρχική προσβολή του μύκητα. Για την αντιμετώπιση, δεν υπάρχει αποτελεσματική χημική μέθοδος και όταν η ασθένεια έχει πια εκδηλωθεί, κανένα μέτρο δεν είναι αποτελεσματικό. Υπάρχουν όμως ορισμένα καλλιεργητικά μέτρα που περιορίζουν ή αποτρέπουν την εμφάνισή της. Τέτοια μέτρα είναι το ξελάκκωμα του φυτού γύρω από το λαιμό του, η αποφυγή βαριών και υγρών εδαφών, η ελεγχόμενη και στάγδην άρδευση, το ριζοπότισμα με βορδιγάλειο 5%, η χρήση μυκόρριζων και η ισορροπημένη λίπανση. Αν η προσβολή είναι σοβαρή επιβάλλεται η άμεση εκρίζωση και καύση του δέντρου, η απολύμανση του γύρου χώρου με βορδιγάλειο πολτό και η αποφυγή επαναφύτευσης στην ίδια θέση για τουλάχιστον ένα χρόνο.
2) Ανθράκωση (Mycosphaerella Maculiformis)
Προέρχεται από μύκητα που έχει δύο ατελείς κονιδιακές μορφές και διαχειμάζει κυρίως στα προσβεβλημένα και πεσμένα στο έδαφος φύλλα. Αποτελεί μια από τις πιο διαδεδομένες και καταστροφικές ασθένειες στην Ελλάδα, προσβάλλοντας κυρίως τα φύλλα και κατ’ επέκταση τους καρπούς. Προκαλεί πολυάριθμες μικρές πολυγωνικές νεκρωτικές κηλίδες καστανού χρώματος που συχνά ενώνονται και σχηματίζουν μεγαλύτερες νεκρωτικές επιφάνειες. Το φύλλο παίρνει κιτρινωπό χρώμα και μετά την προσβολή ακολουθεί πρόωρη φυλλόπτωση η οποία όταν οι κλιματικές συνθήκες είναι πολύ ευνοϊκές για την ασθένεια, φθάνει μέχρι και την ολοκληρωτική αποφύλλωση των δέντρων (Αύγουστο-Σεπτέμβριο). Αποτέλεσμα της φυλλόπτωσης, είναι αρχικά η μικρή καρποφορία και το μικρό μέγεθος καρπών και στη συνέχεια η βαθμιαία εξασθένιση του δέντρου που μπορεί να οδηγήσει στον πρόωρο θάνατό του. Η προσβολή εμφανίζεται την άνοιξη όπου τα ασκοσπόρια ελευθερώνονται και προσβάλουν τα νεαρά φύλλα. Στο κέντρο των νεκρωτικών κηλίδων των φύλλων εμφανίζονται οι κονιδιακές μορφές του μύκητα. Συνήθως εντείνεται το πρώτο μισό του Αυγούστου και ευνοείται πολύ σε υγρές και ομιχλώδεις περιοχές. Αντιμετωπίζεται με μυκητοκτόνα φυτοφάρμακα, από την έκπτυξη των οφθαλμών έως τις αρχές Σεπτέμβρη. Προληπτικά συνίσταται η καταστροφή ή το παράχωμα στο έδαφος των πεσμένων προσβεβλημένων φύλλων.
Κατάλληλα φυτοφάρμακα: SIGNUM.
3) Βαλάνινος (Curculio ή Balaninus Elephas)
Αποτελεί γκριζοκόκκινο σκαθάρι με χαρακτηριστικό μεγάλο ρύγχος που προσβάλει τους καρπούς λίγο πριν την ωρίμανσή τους. Διαχειμάζει σαν προνύμφη στον θαλαμίσκο που κατασκεύασε από το προηγούμενο φθινόπωρο σε βάθος 15-30cm μέσα στο έδαφος. Προκαλεί μικρές οπές με το ρύγχος του στο ακανθωτό περίβλημα και το περικάρπιο και φτάνει μέχρι το σπέρμα. Στην συνέχεια εκτείνει τον ωοθέτη του, εισάγοντάς τον μέσα στην οπή και εναποθέτει ένα αυγό. Συνήθως, την ίδια κασίδα (αχινό) επισκέπτονται πολλά θηλυκά και είναι δυνατόν να συναντήσουμε ως δέκα προνύμφες στον ίδιο καρπό. Τα κάστανα που έχουν προσβληθεί ξεχωρίζουν εξωτερικά από το μικρότερο βάρος τους και από το ότι ο φλοιός χάνει την στιλπνότητα του (μαραζώνει). Η προσβολή με τη νύμφωση πραγματοποιείται τον Ιούνιο-Ιούλιο και μετά από δύο βδομάδες εξέρχονται σταδιακά τα ακμαία. Η μεγαλύτερη συχνότητα εξόδου παρατηρείται από τα μέσα Αυγούστου έως τα μέσα Σεπτεμβρίου, ανάλογα με την περιοχή και την πρωιμότητα. Το θηλυκό γεννάει σε διάστημα 2-3 εβδομάδων, 30-50 αυγά που τα τοποθετεί κατευθείαν μέσα στον καρπό. Η εκκόλαψη γίνεται σε περίπου δέκα ημέρες. Οι προνύμφες τρέφονται σε βάρος του καρπού και όταν συμπληρώνουν την ανάπτυξη τους (40 ημέρες), εξέρχονται από τα κάστανα και εισέρχονται στο έδαφος για να διαχειμάσουν. Αντιμετωπίζεται με εντομοκτόνα φυτοφάρμακα, με δύο ψεκασμούς παράλληλα με τη φυτοπροστασία για την καρπόκαψα της καστανιάς. Οι ψεκασμοί θα πρέπει να γίνονται ο ένας στις αρχές και ο άλλος στα μέσα Σεπτεμβρίου με τα ίδια εντομοκτόνα. Επίσης, για την καταπολέμηση των προνυμφών πρέπει να γίνεται άμεση συλλογή και καταστροφή όλων των προσβεβλημένων καρπών που πέφτουν στο έδαφος
Κατάλληλα φυτοφάρμακα: CORAGEN.
4) Καρπόκαψα (Cydia ή Laspeyresia Splendana)
Προέρχεται από έντομο που διαχειμάζει υπό μορφή νύμφης μέσα σε βομβύκιο, σε ορισμένο βάθος στο έδαφος και προσβάλλει σοβαρά τους νεαρούς καρπούς. Η ετήσια ζημιά που προκαλεί υπολογίζεται σε ποσοστό 25-30%. Προκαλεί στοές στο ακανθωτό περίβλημα και το περικάρπιο και εισέρχονται στο εσωτερικό του καρπού. Συνήθως, μία μόνο εισχωρεί σε κάθε κάστανο, σπάνια να βρεθούν περισσότερες. Εκεί, ανοίγουν στοές διατροφής και τα κενά που δημιουργούνται γεμίζουν με τα περιττώματα τους. Τα προσβεβλημένα κάστανα γίνονται ελαφρύτερα και παρουσιάζουν στην βάση τους κυματοειδή επιφάνεια. Η προσβολή εμφανίζεται με τα τέλεια έντομα (πεταλούδες) τον Ιούλιο-Αύγουστο που γεννούν τα αυγά τους στα φύλλα που βρίσκονται δίπλα από τις νεαρές κασίδες (αχινούς). Η εκκόλαψη γίνεται σε 10-12 ημέρες και οι μικρές προνύμφες διατρυπούν τις κασίδες και το περικάρπιο και εισέρχονται στο εσωτερικό του καρπού. Όταν η προνύμφη συμπληρώσει την ανάπτυξη της (40-45 ημέρες από την είσοδο της), εξέρχεται από τον καρπό και πέφτει στο έδαφος για να διαχειμάσει. Η έξοδος αρχίζει από το δεύτερο δεκαήμερο Σεπτεμβρίου και διαρκεί έως το πρώτο δεκαήμερο Νοεμβρίου. Αντιμετωπίζεται με εντομοκτόνα φυτοφάρμακα, με 3-4 επεμβάσεις από μέσα Ιουλίου μέχρι τέλη Αυγούστου. Προληπτικά συνιστάται η συλλογή και η καταστροφή όλων των προσβεβλημένων καρπών που έχουν πέσει στο έδαφος.
Κατάλληλα φυτοφάρμακα: KARATE ZEON 10 CS / CORAGEN / DECIS.
5) Σφήκα της Καστανιάς (Dryocosmus Kuriphilus Yasumatsu)
Προέρχεται από το έντομο Dryocosmus Kuriphilus, ιθαγενές της Κίνας, που έχει εξαπλωθεί σε πολλές περιοχές του πλανήτη και αποτελεί σημαντικό εχθρό της Καστανιάς. Στην Ευρώπη εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2002, ενώ στη χώρα μας εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2014 στην περιοχή της Πιερίας. Προκαλεί μείωση της παραγωγής, μείωση της ανάπτυξης και τελικά εξασθένιση των δέντρων. Μάλιστα, η μείωση της παραγωγής κυμαίνεται σε ποσοστό 60-85% και πολλά από τα δέντρα καταστρέφονται ολοσχερώς. Η προσβολή εμφανίζεται με κηκίδες, δηλαδή παθολογικά εξογκώματα των φυτών, που παρουσιάζονται κυρίως στα φύλλα, στους βλαστούς και στις ρίζες και οφείλονται σε διάφορα παράσιτα, ζώα ή φυτά. Τα ενήλικα έντομα, εμφανίζονται από τα μέσα Ιουνίου έως το τέλος Ιουλίου και ωοτοκούν στους οφθαλμούς των νεαρών βλαστών των δέντρων. Η εκκόλαψη των προνυμφών ξεκινάει τέλη Ιουλίου και διαρκεί έως τέλη Αυγούστου. Στο αρχικό τους στάδιο το καλοκαίρι, οι κηκίδες δεν είναι ορατές και γίνονται αντιληπτές την επόμενη άνοιξη (Μάρτιο) όπου πλέον τα σημεία προσβολής είναι πολύ ευδιάκριτα. Το έντομο συνεχίζει την ανάπτυξή του μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού όπου και εξέρχονται τα ενήλικα.
Για την αντιμετώπιση, δεν υπάρχει αποτελεσματική χημική μέθοδος. Ως μόνιμη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του εντόμου θεωρείται η βιολογική καταπολέμηση με τη χρήση του παρασιτοειδούς εντόμου “Torymus Sinensis”
Όλες οι παραπάνω ασθένειες και οι δραστικές ουσίες για την αντιμετώπισή τους είναι ενδεικτικές και αποτελούν προτάσεις και συμβουλές του συνεργαζόμενου με το φυτώριό μας γεωπόνου Αποστόλου Θεόδωρου.