Ο ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ & ΑΚΡΟΔΡΥΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ

Ο εμβολιασμός ή αλλιώς μπόλιασμα των δέντρων είναι μια τεχνική που εφάρμοσε ο άνθρωπος από την αρχαιότητα. Σε αγροτικές περιοχές, εκεί όπου οι άνθρωποι ασχολούνταν με την καλλιέργεια δέντρων, χρησιμοποίησαν διάφορες τεχνικές εμβολιασμού προκειμένου να αυξήσουν την παραγωγικότητα των δέντρων και την ποιότητα των παραγόμενων καρπών. Στα μέσα του 20ου αιώνα πραγματοποιήθηκαν πολλές μελέτες και πειράματα για την τέχνη του εμβολιασμού και δόθηκαν οι πλέον σωστές τεχνικές, φτάνοντας σε υψηλά επίπεδα εξειδίκευσης.

Η τεχνική του εμβολιασμού είναι ένας τρόπος αναπαραγωγής των δέντρων. Με τον όρο εμβολιασμό, εννοούμε την ένωση δύο μερών των δέντρων, με τρόπο τέτοιο ώστε να κολλούν μεταξύ τους και να μεγαλώνουν ως ένα δέντρο. Απαραίτητα μέρη για τον εμβολιασμό είναι το εμβόλιο ή μπόλι ή κεντράδι και το υποκείμενο. Το εμβόλιο είναι ένα κατάλληλο μικρό κομματάκι από το φλοιό ενός δέντρου με οφθαλμό ή ένα κομμάτι βλαστού με 2-5 οφθαλμούς, που επικολλάται πάνω στο υποκείμενο, ενώ το υποκείμενο είναι το φυτό-δέντρο πάνω στο οποίο επικολλάται το εμβόλιο, έτσι ώστε να αναπαραχθεί μία ποικιλία ή δέντρο.

Οι βασικές τεχνικές του εμβολιασμού που χρησιμοποιούνται ευρέως στην χώρα μας και έχουν εφαρμογή και επιτυχία στο μεγαλύτερο μέρος των δέντρων, είναι α) ο ενοφθαλμισμός ή αλλιώς εμβολιασμός με «μάτι», όπου το μπόλι που χρησιμοποιείται είναι κομμάτι φλοιού με έναν οφθαλμό-μάτι από άλλο δέντρο και β) ο εγκεντρισμός ή αλλιώς εμβολιασμός με κεντράδι-καλέμι, όπου το εμβόλιο αποτελείται από έναν βλαστό με πολλά μάτια. Αναλυτικότερα:

Ο ενοφθαλμισμός πραγματοποιείται από την άνοιξη έως το τέλος Σεπτεμβρίου. Ο ενοφθαλμισμός που γίνεται από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο, ονομάζεται ενοφθαλμισμός με εκπτυσσόμενο μάτι, ενώ αυτός που γίνεται από τον Ιούλιο έως το Σεπτέμβριο, ονομάζεται ενοφθαλμισμός με κοιμώμενο μάτι. Στην πρώτη περίπτωση, η έκπτυξη του οφθαλμού πραγματοποιείται 10-15 μέρες μετά τον εμβολιασμό, ενώ στη δεύτερη, ο οφθαλμός παραμένει σε λήθαργο και εκπτύσσεται την επόμενη άνοιξη. Σύμφωνα με την τεχνική του ενοφθαλμισμού, αφαιρείται ένα μόνο μάτι με τμήμα του φλοιού. Ακολούθως, με το εμβολιαστήρι (μαχαίρι) χαράζουμε στο υποκείμενο μια τομή σχήματος " Τ " και τοποθετούμε το μάτι. Στη συνέχεια το σημείο του εμβολιασμού δένεται με ελαστική ταινία. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον για όλα τα οπωροφόρα δέντρα.

Ο εγκεντρισμός πραγματοποιείται την νωρίς την άνοιξη. Η πιο γνωστή και διαδεδομένη τεχνική του εγκεντρισμού είναι ο “σχιστός”. Σύμφωνα με την τεχνική του εγκεντρισμού, κόβεται βλαστάρι που περιέχει 2-5 μάτια με το κάτω μέρος του να είναι μυτερό. Ακολούθως, το υποκείμενο κόβεται σε όλη την οριζόντια διατομή του και σκίζεται στο μέσο του ώστε να δεχτεί το βλαστάρι σαν σφήνα. Το σημείο του εμβολιασμού δένεται σφιχτά περιμετρικά με πλαστική ή ελαστική ταινία και τοποθετείται σε αυτό ειδική επίστρωση κόλλας προκειμένου να προφυλαχτεί από ασθένειες, από την υγρασία και από τον ήλιο. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται περισσότερο σε δέντρα μεγαλύτερης ηλικίας ή βραχίονες.

Εκτός όμως από τις προαναφερόμενες τεχνικές εμβολιασμού, χρησιμοποιούνται και άλλες τεχνικές, πιο πολύπλοκες, οι οποίες έχουν εφαρμογή μόνο σε ορισμένα είδη δέντρων και απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι σημαντικοί παράγοντες για τον επιτυχή εμβολιασμό είναι η εποχή πραγματοποίησής του, η ευρωστία του υποκειμένου και των εμβολίων και η κυκλοφορία των χυμών στο υποκείμενο.

Γιατί όμως από αρχαιοτάτων χρόνων ο άνθρωπος ασχολήθηκε με τον εμβολιασμό των δέντρων; Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα μας δίνουν οι παρακάτω λόγοι:

• Η διατήρηση και ο πολλαπλασιασμός μιας ποικιλίας που είναι σπάνια ή η εκμετάλλευση άγριων δέντρων που δεν καρποφορούν.
• Η απόδοση χαρακτηριστικών-ιδιοτήτων σε ένα δέντρο (π.χ. νανισμός, αντοχή σε ξηρασία, αντοχή σε ασθένειες, υγρά εδάφη κτλ).
• Η γρήγορη είσοδος του δέντρου στην παραγωγή (π.χ. όταν εμβολιάζεται σε λαίμαργα υποκείμενα).
• Ο πολλαπλασιασμός μερικών οπωροφόρων & ακρόδρυων δέντρων που δεν είναι δυνατόν να πολλαπλασιαστούν αλλιώς (π.χ. λωτός).
• Τα δέντρα που έχουν χωριστά τα αρσενικά από τα θηλυκά άνθη, μπορούμε εμβολιάζοντάς τα, να έχουμε στο ίδιο δέντρο και αρσενικά και θηλυκά άνθη μαζί, ώστε να επιτυγχάνεται η γονιμοποίηση από το ίδιο δέντρο.